Từ trái nghĩa trong môn Văn – khái niệm cần nắm vững

Cách diễn đạt từ trái nghĩa được sử dụng rất nhiều trong cách diễn đạt thông thường trong cuộc sống, hay trong sách vở, những câu chuyện, bài văn, bài thơ…Việc sử dụng từ trái nghĩa chính là một cách nhấn mạnh và nêu bật được nội dung muốn nói đến. Ngoài ra, loại hình từ ngữ này còn được sử dụng dụng trong các bài thơ, bài vè lưu truyền trong dân gian từ lâu đời, tạo nên những vần điệu âm sắc cho những bài thơ, bài vè ấy.

Tìm hiểu về từ trái nghĩa

Từ trái nghĩa vốn là một hiện tượng không hề đơn giản, có rất nhiều quan niệm về từ trái nghĩa đã được đưa ra và chưa thực sự đồng nhất với nhau. Nhưng khái niệm chung nhất và mô tả một cách ngắn gọn về loại hình từ ngữ này chính là: sự đối lập về nghĩa.

Từ trái nghĩa là những từ có ý nghĩa đối lập nhau trong mối quan hệ đương liên, chúng khác nhau về ngữ âm và phản ánh các khái niệm. Có rất nhiều từ trái nghĩa, ví dụ như: cao – thấp, trái – phải, trắng – đen, …. Diễn tả các sự vật sự việc khác nhau chính là đem đến sự so sánh rõ rệt và sắc nét nhất cho người đọc, người nghe.

Từ trái nghĩa được sử dụng trong rất nhiều các bài thơ được lưu truyền trong dân gian như:

Chồng thấp mà lấy vợ cao

Như đôi đũa lệch so sao cho bằng

Một câu thơ đưa từ trái nghĩa vào vừa thể hiện sự tương phải về đối tượng nói đến, vừa có vai trò phân tích cụ thể những hiện tượng thực tế trong cuộc sống được đúc kết từ kinh nghiệm nhiều năm của dân gian.

Tuy nhiên, đối với những từ ngữ có vẻ đối nghịch với nhau về nghĩa nhưng không nằm trong thế quan hệ tương liên thì nó không phải là hiện tượng trái nghĩa, điều này được thể hiện rõ rệt qua câu nói: “Nhà cậu tuy bé mà xinh” hay “cô ấy đẹp nhưng lười”.

Có thể thấy các cặp từ: bé – xinh; Đẹp – lười nghe ra có vẻ là đối lập nhưng lại không hề, bời chúng không nằm trong quan hệ tương liên.

Những tiêu chí xác định những cặp từ trái nghĩa

Việc xác định những cặp từ trái nghĩa không quá phức tạp, tuy nhiên chúng cũng được phân định dựa trên các tiêu chí như sau:

– Nếu hai từ là trái nghĩa thì chúng cùng có một khả năng kết hợp với một từ khác bất kỳ nào đó mà quy tắc ngôn ngữ cho phép, tức là chúng phải cùng có khả năng xuất hiện trong cùng một ngữ cảnh. Ví dụ như:

Người cao – người thấp, quả bóng tròn – quả bóng méo, no bụng đói con mắt…

Nếu là từ trái nghĩa thì hai từ này chắc chắn phải có mối quan hệ liên tưởng đối lập nhau thường xuyên và mạnh.

– Phân tích nghĩa của hai từ đó có cùng đẳng cấp với nhau không

– Trường hợp nhiều liên tưởng và cũng đảm bảo tính đẳng cấp về nghĩa thì cặp liên tưởng nào nhanh nhất, mạnh nhất, có tần số xuất hiện cao nhất được gọi là trung tâm đừng đầu trong chuỗi các cặp trái nghĩa.

Ví dụ:

Cứng – mềm: Chân cứng đá mềm

Mềm – rắn: Mềm nắn rắn buông

Trong ví dụ trên thì cặp: cứng – mềm / mềm – rắn đều phải đứn ở vị trí trung tâm, vị trí hàng đầu.

– Đối với từ trái nghĩa Tiếng Việt, ngoài những tiêu chí trên, còn có thể quan sát và phát hiện từ trái nghĩa ở những biểu hiện sau:

+ Về mặ hình thức, từ trái nghĩa thường có độ dài về âm tiết và rất ít khi lệch nhau

+ Nếu cùng là từ đơn tiết thì hai từ trong cặp trái nghĩa thường đi đôi với nhau, tạo thành những kết hợp như: dài – ngắn, già –trẻ, sớm – muộn, đầu – cuối,…

Xét các khía cạnh và đặt trong nhiều tình huống thực tế khác nhau, thì có những từ ngữ bình thường vốn không hề trái nghĩa với nhau, nhưng khi đặt trong một vài ngữ cảnh thì lại được sử dụng như những cặp từ trái nghĩa. Ví dụ như: đầu Voi đuôi Chuột, mặt Sứa gan Lim, miệng hùm gan Sứa…

Những từ như vậy thường được gọi là từ trái nghĩa ngữ cảnh, tức là chúng chỉ nằm trong thế đối sánh trái nghĩa tại một số ngữ cảnh nào đó, chứ không phải quan hệ ngữ nghĩa trong tổ chức từ ngữ của từ vựng.

Với những chi tiết cụ thể và tường tận kể trên, đôi khi các bạn học sinh không thể nắm tường tận và mạch lạc với những bài học trên lớp được giới hạn thời gian theo tiết, hoặc không thể tiếp thu kịp. Điều này các bậc phụ huynh hoàn toàn có thể giải quyết bằng cách tìm gia sư dạy Văn để cũng cố kiến thức cho con em mình. https://giasuviet.net.vn/ sở hữu đội ngũ gia sư giảng dạy được tuyển chọn kỹ lưỡng về cả chuyên môn lẫn trách nhiệm làm việc, chính vì thế việc kết nối với chúng tôi chính là giải pháp tối ưu nhất để giúp con anh chị tiến bộ